آشنایی با ایرادات دادرسی

گاهی اوقات هنکامی که شما اقدام به اقامه دعوا بر علیه شخصی می کنید و یا خودتان بوسیله شخصی دیگر طرف دعوی قرار می گیرید، اشکالاتی در طرفین، خود دعوی یا حتی در شخص قاضی وجود دارند که بموجب آنها می توان مانع از ادامه روند دادرسی شده ویا حتی منجر به رد دعوی شود. در علم حقوق به این مصادیق، ایرادات دادرسی می گویند. برای آشنایی بیشتر با ایرادات دادرسی با ما همراه باشید

گفته شد که ایرادات رد دعوی اشکالاتی هستند که خواهان یا خوانده می توانند با استناد به آنها مانع از دادرسی شوند. مهم ترین مصادیق این ایرادات را می توان در ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی یافت که بطور خلاصه به آنها می پردازیم:

1. دادگاه صلاحیت نداشته باشد:

دعوایی که توسط شما یا علیه شما اقامه می شود باید در دادگاهی رسیدگی شود که صلاحیت ذاتی یا محلی برای آن رسیدگی داشته باشد. حال اگر دادگاه این صلاحیت را نداشته باشد، هریک از طرفین می توانند ایراد عدم صلاحیت دادگاه را مطرح کنند. حال اگر این ایراد پذیرفته شود دادگاه با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه صالح ارجاع خواهد داد

2. دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلاً اقامه شده و تحت رسیدگی باشد یا اگر همان دعوا نیست دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد.

در این ایراد که به ایراد امر مطروحه شناخته می شود، قاضی پرونده را به دادگاهی که در حال حاضر مشغول رسیدگی است ارجاع می دهد.

3. خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد

در این حالت، اگر فردی که علیه شما اقامه دعوی نموده است یکی از صفات ذکر شده را داشته باشد می توانید ادعای عدم اهلیت خواهان را مطرح نمایید که در صورت پذیرش آن توسط قاضی، قرار رد دعوی صادر خواهد شد

4. ادعا متوجه شخص خوانده نباشد

اگر دعوایی که اقامه شده است ربطی به شما نداشته و در واقع خواهان باید علیه شخص دیگری اقامه دعوی می کرده است، می توانید ایراد عدم توجه دعوا را مطرح کنید که در این حالت نیز در صورت پذیرش ایراد، قرار رد دعوی صادر خواهد شد.

5. کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومت و سمت او محرز نباشد

ایت ایراد زمانی قابل طرح است که یکی از طرفین دعوی فردی را به نمایندگی از خودش به دادگاه فرستاده باشد اما این موضوع که شخص نماینده واقعا از طرف وی نمایندگی دارد معلوم و محرز نیست. اگر با ادله موجه این ایراد را مطرح کنید و شخص نماینده نتواند سمت خودش را ثابت کند، به دلیل عدم سمت وی، قرار رد دعوی صادر خواهد شد.

6. دعوای طرح شده سابقاً بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد

این مصداق به ایراد اعتبار امر قضاوت شده نیز شناخته می شود و در این حالت نیز در صورتی که ثابت شود سابقاً بدان دعوی رسیدگی شده، با استناد به قرار امر مختومه، قرار رد دعوی صادر خواهد شد.

7. دعوا بر فرض ثبوت، اثر قانونی نداشته باشد از قبیل وقف و هبه بدون قبض

به این حالت، ایراد عدم ترتب قانونی نیز گفته می شود و مانند مصادیق قبلی سبب صدور قرار رد دعوی خواهد شد.

8. مورد دعوا مشروع نباشد

اگر دعوای اقامه شده بر سر یک موضوع غیر شرعی باشد ( مثل معامله مشروبات الکلی) دادگاه قرار رد دعوی را صادر خواهد کرد.

9. دعوا جزمی نبوده بلکه ظنی یا احتمالی باشد

هیچکس نمی تواند صرفاً به احتمال اینکه حقی از او تضییع شده است بر علیه شخص دیگری اقامه دعوی کند و جزمی (قطعی) بودن دعوا همواره برای خواهان شرط است.

10. خواهان در دعوای مطروحه ذی‌نفع نباشد

وقتی علیه کسی اقامه دعوی می کنید، باید بابت موضوع آن نفعی داشته باشید. در غیر این صورت دادگاه با استناد به ایراد عدم نفع، قرار رد دعوی را صادر خواهد کرد.

11. دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد

پس اگر بر فرض مثال یک دعوای تجدید نظرخواهی را پس از موعد قانونی اش مطرح کنید، دادگاه با استناد به این موضوع، قرار رد دعوی صادر خواهد کرد.

12. ایرادات مربوط به رد دادرس

هم خواهان و هم خوانده می توانند ایراد رد دادرس را مطرح کرده تا قاضی دیگری به آن پرونده، رسیدگی کند. این موارد، شامل مسائلی نظیر رابطه خویشاوندی نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس با یکی از اصحاب دعوا؛ داشتن سمت قیمومیت یا مخدومیت دادرس نسبت به یکی از اصحاب دعوا یا داشتن سمت مباشر یا متکفل یکی از اصحاب دعوا، نسبت به دادرس و همسر او و سایر موارد مندرج در ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی، می باشند.