1 مرداد 1404
اژه‌ای: بر دامنه وحدت و انسجام ملی باید افزود/ توضیحات رئیس دستگاه قضا درباره حمله به اوین
سخنان رئیس قوه قضائیه: وحدت ملی، امنیت قضایی و چشم‌انداز آینده ایران
حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، اخیراً در مصاحبه‌ای با رسانه ملی، به ابعاد مختلف «دفاع مقدس ۱۲ روزه» و پیامدهای آن برای جامعه ایران اسلامی پرداخت. این سخنان، که بازتاب‌دهنده رویکردهای کلان نظام در مواجهه با چالش‌های منطقه‌ای و داخلی است، بر تقویت وحدت و انسجام ملی، قاطعیت در برخورد با متجاوزین و عوامل آنها، و نیز برنامه‌های تحولی دستگاه قضا در راستای عدالت‌گستری و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تأکید دارد. در ادامه، به تحلیل جامع و تفصیلی این گفت‌وگو می‌پردازیم.
۱. «دفاع مقدس ۱۲ روزه»: نماد غیرت و استقامت ملت ایران
محسنی اژه‌ای در آغاز سخنان خود، دوران اخیر را که از آن به «دفاع مقدس ۱۲ روزه» تعبیر کرد، نقطه عطفی برای اثبات «غیرت مثال‌زدنی ایرانی» و «شخصیت ایران اسلامی» در برابر «شریرترین اَشرار عالم یعنی رژیم صهیونیستی و حامی آمریکایی آن» دانست. این تعبیر، نشان‌دهنده یک رویکرد جامع و ملی به وقایع اخیر است که فراتر از یک درگیری صرف نظامی، به عنوان یک آزمون بزرگ برای هویت و اراده ملی ایرانیان تلقی می‌شود.
۱.۱. دستاوردهای ملی و جهانی
به گفته رئیس قوه قضائیه، مردم ایران در این جنگ، «کاری کارستان انجام دادند و برگ زرین دیگری را بر افتخارات تمدن اسلامی و ایران اسلامی افزودند». این توصیف، نه تنها بر ابعاد نظامی و امنیتی پیروزی تأکید دارد، بلکه ابعاد فرهنگی، اجتماعی و تاریخی آن را نیز برجسته می‌سازد. از منظر ایشان، «منطق و استقامت ایران، مورد حمایت و تحسین همه عقلا و مردم جهان قرار گرفت». این جمله، به بعد بین‌المللی و دیپلماتیک موفقیت ایران اشاره دارد و نشان می‌دهد که روایت ایران از این درگیری، توانسته است در افکار عمومی جهان بازتاب مثبتی داشته باشد. این موفقیت، احتمالاً ناشی از شفافیت در اعلام مواضع و ارائه مستندات درباره تجاوزات صورت‌گرفته و پاسخ مشروع ایران بوده است.
۲. ابعاد جنایتکارانه حمله به زندان اوین: نقض فاحش حقوق بین‌الملل
یکی از نقاط کانونی سخنان محسنی اژه‌ای، تشریح ابعاد حمله رژیم صهیونیستی به زندان اوین در تاریخ ۲ تیر بود. او این حمله را یک «اقدام واضح جنایتکارانه» و «برخلاف همه موازین بین‌المللی، انسانی و عُقلایی» توصیف کرد.
۲.۱. وضعیت زندانیان و نقض حقوق بشر
رئیس قوه قضائیه با تأکید بر اینکه «زندانی یک فرد محصور است و شب و روز خود را در زندان سپری می‌کند»، حمله به زندان را نقض آشکار حقوق بین‌الملل بشردوستانه دانست. این تأکید، به قواعدی نظیر کنوانسیون ژنو اشاره دارد که از افراد غیرمبارز و اماکن غیرنظامی، به‌ویژه زندان‌ها، در زمان درگیری مسلحانه حمایت می‌کند. به گفته او، این جنایت برای رژیم صهیونیستی «یک جنایت خاص و ویژه محسوب نمی‌شود چرا که آنها تاکنون از این دست جنایات، بسیار مرتکب شده‌اند»؛ این اظهارنظر، بیانگر نگاه جمهوری اسلامی ایران به سابقه رژیم صهیونیستی در نقض قوانین بین‌المللی و ارتکاب جنایات جنگی است.
۲.۲. ناکامی توطئه دشمن و نقش زندانیان و مردم
اژه‌ای به هدف دشمن از این حمله اشاره کرد: «دشمن تصور می‌کرد که با حمله به زندان اوین می‌تواند از داخل و بیرون از زندان، غائله‌آفرینی کند و شرایطی را رقم بزند تا خود زندانیان و خانواده‌های آنها دست به شورش بزنند». اما این توطئه «موفق نبود و تیر او به سنگ خورد». این بخش از سخنان، از تحلیل امنیتی ایران از اهداف دشمن پرده برمی‌دارد.
نکته قابل توجه و عمیق‌تر، اشاره به نقش خود زندانیان و خانواده‌های آنها در خنثی کردن این توطئه است. رئیس قوه قضائیه با لحنی تحسین‌آمیز اظهار داشت: «در جریان این حمله ددمنشانه، دیدیم که برخلاف بسیاری از تصورات دشمن، این خود زندانیان و خانواده‌های آنها بودند که به آرام شدن فضا کمک می‌کردند». وی تصریح کرد که بسیاری از زندانیانی که امکان فرار داشتند، از این کار خودداری کردند و حتی «دست به ایجاد سر و صدا هم نزدند». این رویداد، که از آن به عنوان «اقدامات زیبا، مهم و تاثیرگذار» یاد شد، نه تنها نشان‌دهنده شکست اطلاعاتی و عملیاتی دشمن است، بلکه عمق وحدت و هویت ملی را حتی در میان اقشار خاص جامعه، به نمایش می‌گذارد.
اقدامات فوری قوه قضائیه و نهادهای ذیربط نظیر سازمان زندان‌ها، مرکز حفاظت، استانداری و شهرداری در امدادرسانی به مجروحان، انتقال شهدا و برقراری تماس زندانیان با خانواده‌هایشان نیز مورد اشاره قرار گرفت. این سرعت عمل و مدیریت بحران، در کاهش نگرانی‌ها و جلوگیری از تشدید ناآرامی‌ها مؤثر بوده است. اژه‌ای به همکاری زندانیان در روند تخلیه زندان و انتقال با «اتوبوس‌های معمولی» (نه ماشین‌های مخصوص حمل زندانی) نیز اشاره کرد که تأییدکننده عمق این همکاری و از بین رفتن تصور دشمن از شورش و هرج و مرج است. دستورات لازم برای بازسازی سریع زندان اوین نیز نشان‌دهنده اراده برای بازگرداندن وضعیت به حالت عادی است.
۳. فرآیند رسیدگی به پرونده‌های امنیتی: تمییز میان مظنون، جاسوس و همکار دشمن
بخش مهمی از سخنان رئیس قوه قضائیه به فرآیند رسیدگی به پرونده‌های جواسیس و عناصر دستگیر شده مرتبط با جنگ ۱۲ روزه اختصاص داشت. ایشان بر لزوم تمایز قائل شدن میان دستگیرشدگان تأکید کرد.
۳.۱. دسته‌بندی و آزادی مشروط
به گفته محسنی اژه‌ای، افراد دستگیر شده «چند دسته هستند». عده‌ای که صرفاً به دلیل «مشکوک به نظر رسیدن» در شرایط جنگی (مثل عکس‌برداری یا فیلم‌برداری از محل حادثه) بازداشت شدند. ایشان تصریح کرد که «چه بسا که برخی از این افراد دستگیر شده، اقدامات خود را در همراهی با دشمن انجام نداده باشند». این رویکرد، بیانگر احتیاط دستگاه قضایی در برخورد با افراد بی‌گناه است.
وی به آمار تقریبی ۲ هزار نفر دستگیر شده در جریان جنگ ۱۲ روزه و پس از آن اشاره کرد و تأکید کرد که «بسیاری از این‌ها کسانی بودند که در فاصله کوتاهی آزاد شدند چون نه جاسوس بودند نه با رژیم صهیونیستی همکاری داشتند». این افراد پس از «تحقیقات و جمع‌آوری اطلاعات» آزاد شدند. حتی برخی که رفع شبهه از آنان کامل نشده بود، با صدور «قرار» آزاد شدند.
۳.۲. برخورد قاطع با همکاران رژیم صهیونیستی
در مقابل، «تعدادی از دستگیرشدگان نیز با رژیم صهیونیستی همکاری می‌کردند». رئیس عدلیه تأکید کرد که «سطح و نوع این همکاری‌ها متفاوت بود» و طبق قانون، «چنانچه فردی در زمان جنگ با کشور متخاصم همکاری داشته باشد باید دستگیر و محاکمه شود». مجازات‌ها برای این دسته از افراد، از «سنگین و تا حد سلب حیات» تا مجازات‌های کمتر متغیر است.
محسنی اژه‌ای به اهمیت «تخلیه اطلاعاتی» و «شناسایی شرکای جرم» برای افرادی که «دارای ارتباطات تشکیلاتی با رژیم» بودند، اشاره کرد و اذعان داشت که این کار ممکن است زمان‌بر باشد. وی همچنین دستور داده است که پرونده‌های مرتبط با متهمین به همکاری با رژیم صهیونیستی، «سریع، دقیق و مطابق شرایط جنگی پیش‌بینی شده در آیین دادرسی، مورد بررسی قرار گیرند». این تأکید بر سرعت و دقت، نشان‌دهنده اهمیت امنیتی این پرونده‌ها در شرایط کنونی است. صدور کیفرخواست برای تعدادی از این پرونده‌ها و تعیین وقت رسیدگی در دادگاه، از آغاز فرآیند قضایی حکایت دارد.
۳.۳. هجمه دشمن و لزوم حفظ عدالت
رئیس قوه قضائیه، هجمه دشمن به قوه قضاییه به دلیل برخورد با جواسیس و همکاران رژیم صهیونیستی را «امری طبیعی» دانست. او با انتقاد شدید از آمریکا و رژیم صهیونیستی، آنها را «به هیچ اصول و قاعده‌ای از جمله حقوق بین‌الملل، عرف بین‌الملل، موازین انسانی، دروغ نگفتن و جعل نکردن، پایبند» ندانست.
با وجود این هجمه‌ها، محسنی اژه‌ای بر لزوم حفظ عدالت تأکید کرد: «ما موظف هستیم حتی در زمان بحران هم از مرز عدالت و انصاف خارج نشویم». او با صراحت به همکارانش در دادسرا و دادگاه گوشزد کرد که در رسیدگی به پرونده‌های جواسیس، هرچند باید سریع و قاطع عمل کنند، اما باید «خدا، قانون، انصاف و عدالت را مد نظر داشته باشند». این بخش از سخنان، اهمیت حفظ اصول دادرسی عادلانه و عدم ورود هیجان‌های ناشی از جنگ به فرآیندهای قضایی را برجسته می‌سازد.
۴. حمله به شورای عالی امنیت ملی: حماقت دشمن و ثبات نظام
رئیس قوه قضائیه به حمله رژیم صهیونیستی به جلسه شورای عالی امنیت ملی در تاریخ ۲۶ خرداد، که با حضور تعدادی از سران نظام برگزار شد، پرداخت. ایشان این اقدام را نشانه «حماقت» دشمنان دانست.
۴.۱. تحلیل راهبردی از اهداف دشمن
محسنی اژه‌ای اظهار داشت که «دشمنان ما هنوز هم بعد از گذشت بیش از ۴ دهه از انقلاب اسلامی، خیال می‌کنند که با ترور یک یا چند مسئول، کشور ما فلج می‌شود و از هم می‌پاشد». این تحلیل، نشان‌دهنده ارزیابی عمیق از اشتباه محاسباتی دشمن است که به درستی ساختار قدرت و پایداری نظام جمهوری اسلامی را درک نکرده است. وی برای اثبات این مدعا، به وقایع سال ۱۳۶۰ اشاره کرد: «ما هنوز فراموش نکرده‌ایم که در سال ۱۳۶۰ و در حالی که مردم و کشورمان درگیر یک جنگ تمام‌عیار با دشمن خارجی بودند، منافقین ظرف ۶ تا ۷ ماه، بسیاری از مسئولان کشور را به شهادت رساندند». او به شهادت ۷۲ نفر از مسئولان عالی قوه قضائیه و نمایندگان مجلس در هفتم تیر ۱۳۶۰، و نیز سوءقصد به مقام معظم رهبری در ششم تیر همان سال اشاره کرد و تأکید نمود که با وجود این فجایع، نظام نوپای جمهوری اسلامی نه تنها فلج نشد، بلکه قوی‌تر نیز گشت.
۴.۲. آرامش و استقامت مسئولان در بحران
رئیس قوه قضائیه در ادامه به خاطره‌ای از بمباران جلسه شعام اشاره کرد: «وقتی که بمباران صورت گرفت، برق محل جلسه قطع شد و تاریکی حکمفرما گشت؛ صداهای فرود بمب‌های متوالی نیز غالب بود؛ با این وجود ذره‌ای ترس، هراس و نگرانی بر اعضای حاضر در جلسه عارض نشد و همه در آرامش و طمأنینه بودند». این روایت، نه تنها شجاعت و روحیه بالای مسئولان را به تصویر می‌کشد، بلکه نشان‌دهنده یک آمادگی روانی و اعتقادی برای مواجهه با چنین شرایطی است.
نکته حائز اهمیت دیگر، سرعت بازگشت به کار مسئولان بود: «تنها به فاصله یک ساعت بعد از این اقدام دشمن، مسئولانی که در جلسه حاضر بودند و بعد از بمباران، مکان را ترک کرده بودند، جلسات کاری خود را در مکان‌های دیگر بدون وقفه برگزار کردند و با روحیه و انگیزه‌ای قوی‌تر و بیشتر نسبت به گذشته، کارها و مسئولیت‌های خود را انجام دادند». این امر، دلالت بر انعطاف‌پذیری و تداوم کارکرد نهادهای تصمیم‌گیرنده در شرایط بحرانی دارد و پیام روشنی به دشمنان می‌دهد که چنین اقداماتی نمی‌تواند خللی در اداره امور کشور ایجاد کند.
۵. نقش بی‌بدیل رهبری و پیروزی اراده ملت: عوامل اصلی ناکامی دشمن
محسنی اژه‌ای در بخش دیگری از سخنان خود، به هدایت و راهبری مقام معظم رهبری در طول جنگ ۱۲ روزه پرداخت و نقش ایشان را «پررنگ، کلیدی و اساسی» و «بی‌بدیل» توصیف کرد.
۵.۱. مدیریت نظامی و کلان بحران
وی با تأکید بر اینکه «فرماندهان نظامی بدون نظر نهایی فرمانده معظم کل قوا، نمی‌توانند دست به اقدامی بزنند»، نقش، دستورات و مدیریت ایشان را در «حوزه نظامی جنگ ۱۲ روزه، بسیار پررنگ و برجسته» دانست. این اظهارات، ساختار فرماندهی کل قوا را در ایران به وضوح نشان می‌دهد و بر این نکته تأکید می‌کند که تمامی اقدامات نظامی، تحت نظارت و با تأیید عالی‌ترین مقام کشور صورت می‌گیرد.
اساساً، به اعتقاد رئیس قوه قضائیه، دو عامل اصلی «تدبیر، مدیریت و فرماندهی ولی فقیه» و «انسجام و وحدت ملی مردم» دشمن را در جنگ ۱۲ روزه ناکام گذاشت. این دو عامل، به عنوان ستون‌های اصلی قدرت و پایداری جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدات خارجی معرفی می‌شوند.
۵.۲. فائق آمدن اراده ملت بر اراده دشمن
محسنی اژه‌ای با بیان اینکه «در جریان جنگ ۱۲ روزه، اراده مردم ایران بر اراده دشمن فائق آمد»، هدف دشمن از این جنگ را «تغییر نظام و تجزیه کشور» عنوان کرد و گفت که دشمن به هدف خود نرسید. این تحلیل، نبرد اخیر را فراتر از یک درگیری نظامی، به عنوان نبردی اراده‌ها میان دو جبهه توصیف می‌کند.
او با اشاره به اینکه ایران «جنگ را آغاز نکرد»، اما «محکم در برابر تجاوز دشمن ایستاد و قاطعانه پاسخ او را داد»، بر رویکرد دفاعی و در عین حال قاطعانه ایران تأکید کرد. وی همچنین به این نکته اشاره کرد که «ایران اعلام کرده بود که به هیچ وجه زیر بار جنگ تحمیلی و صلح تحمیلی نمی‌رود و دقیقاً همین اتفاق نیز رخ داد؛ این ایران نبود که آتش بس را درخواست کرد». این امر نشان‌دهنده قدرت چانه‌زنی و ابتکار عمل ایران در میدان نبرد و دیپلماسی است.
رئیس عدلیه به «منطق دنیاپسند و عقلاپسند» ایران در جنگ ۱۲ روزه اشاره کرد و گفت که ایران «از این جهت که مقابل رژیم صهیونیستی و آمریکا ایستاد و ذره‌ای از ارزش‌های خود عقب‌نشینی نکرد نیز مورد تحسین قرار گرفت».
۵.۳. رویدادهای بی‌سابقه در جنگ ۱۲ روزه
اژه‌ای به سه رخداد بی‌سابقه در این جنگ اشاره کرد: ۱. اولین بار بود که رژیم صهیونیستی در طول حیات خود شاهد بود که مراکز امنیتی، نظامی، صنایع نظامی و برخی مراکز حساس دیگرش، ضربات سنگینی را دریافت می‌کند. این نقطه، به عنوان یک شکست استراتژیک برای رژیم صهیونیستی و تغییر موازنه قدرت در منطقه تعبیر می‌شود. ۲. نخستین بار بود که آمریکای جنایتکار برای نجات اسرائیل و برای جلوگیری از فروپاشی آن، خودش وارد جنگ می‌شود. این امر نشان‌دهنده عمق آسیب‌پذیری رژیم صهیونیستی و لزوم مداخله مستقیم حامی اصلی آن است. ۳. و نخستین بار بود که ایران همزمان مقابل رژیم صهیونیستی و آمریکا ایستادگی می‌کند و ضربات کوبنده‌ای را به آنها وارد می‌آورد. این نقطه، بر توانایی ایران در مواجهه همزمان با دو قدرت بزرگ نظامی و امنیتی تأکید می‌کند و از آن به عنوان یک دستاورد بی‌سابقه یاد می‌شود.
۶. تقویت وحدت و انسجام ملی: اولویت اصلی پسا-جنگ
رئیس قوه قضائیه در ادامه سخنانش، بر وحدت و انسجام ملی مضاعف و کم‌نظیر شکل‌گرفته در جامعه ایران در خلال و پس از جنگ ۱۲ روزه تأکید فراوان داشت. این بخش، جنبه‌های اجتماعی و راهبردی سخنان ایشان را برجسته می‌کند.
۶.۱. بهره‌گیری از فرصت پدید آمده
ایشان تصریح کرد که «باید هر آنچه می‌توان بر دامنه و وسعت این وحدت و انسجام ملی و اجتماعی افزود و از اموری که به تفرق و تشتت می‌انجامد پرهیز و اجتناب کرد». این جمله، یک تکلیف ملی را برای تمامی ارکان نظام و جامعه مطرح می‌سازد و به فرصت بی‌نظیری که در اثر این وحدت پدید آمده، اشاره دارد.
محسنی اژه‌ای خاطرنشان کرد که «میان جریانات و طیف‌های سیاسی مختلف در داخل و حتی خارج از کشور، حول محور ارزش‌های اسلامی و ملی و در ضدیت با رژیم متجاوز صهیونیستی، اتحاد و یکپارچگی بی‌نظیر به وقوع پیوسته است». همچنین، در میان «عناصر و جریانات ضدایرانی و ضدانقلاب، که همدل با دشمن متجاوز بودند و هستند، شکاف‌ها و گسل‌های آشکار ایجاد شده است». این تحلیل، نشان‌دهنده موفقیت ایران در ایجاد جبهه‌ای واحد در برابر دشمن و در عین حال، ایجاد تفرقه در جبهه مقابل است.
۶.۲. حضور "نامهربانی دیدگان" در میدان دفاع
نکته بسیار مهم دیگر، اشاره به حضور «خیلی از افرادی که به زعم خودشان به آنها نامهربانی شده بود» در میدان دفاع از ارزش‌های اسلامی و ملی است. این امر، نشان‌دهنده عمق همبستگی ملی و ارجحیت منافع ملی بر نارضایتی‌های شخصی یا گروهی است. اژه‌ای این حضور را «حقیقتاً ارزشمند» دانست و بر لزوم «تمام تلاش‌ها» برای «تقویت و باقی ماندن آثار و برکات این انسجام و وحدت ملی» تأکید کرد. این بخش از سخنان، می‌تواند پیامی به نهادهای ذیربط برای توجه بیشتر به این قشر از جامعه و رفع زمینه‌های نارضایتی باشد.
۶.۳. الزامات حفظ وحدت ملی: سعه صدر و گفت‌وگو
رئیس عدلیه در ادامه، «بایدها» و «نبایدهای» مقوله تثبیت و تقویت اتحاد و انسجام ملی را تبیین کرد. وی بر ضرورت «گفت‌وگو و مُشافهه» برای شناسایی عوامل بسط وحدت و موانع آن تأکید کرد.
یکی از «الزامات و مؤلفه‌های حفظ وحدت و انسجام ملی»، «سعه صدر داشتن» است. اژه‌ای با استناد به آیه قرآن «فَبَشِّرْعِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَه» (به بندگانم مژده ده، همان کسانی که سخنان را می‌شنوند و بهترین آنها را پیروی می‌کنند)، تأکید کرد که اگر «شرح صدر نداشته باشیم و به محض شنیدن نظر مخالف، به سینه گوینده بزنیم و او را طرد کنیم، چگونه می‌توانیم به این آیه عمل کنیم و احسن اقوال را برگزینیم». این بیان، تأکید بر گفت‌وگوی سازنده، تحمل آرای مخالف و پرهیز از تفرقه است.
وی هشدار داد که «به هیچ‌وجه نباید بهانه به دست دشمنان و بدخواهان اسلام و ایران بدهیم» و باید بر روی «اشتراکات و منافع و مصالح اسلام و ایران» تأکید کنیم. این اشتراکات شامل «دوستداری اسلام و ایران و انقلاب» است. اژه‌ای به لزوم شناسایی عواملی که به این ارزش‌های ملی و اسلامی لطمه وارد می‌کنند و اجتناب از آنها اشاره کرد. حتی در صورت عدم رسیدن به اشتراک نظر در مصادیق، باید «در عین اختلاف، بر مشترکات که همان منافع اسلام و ایران است، تاکید و اِبرام ورزیم».
۷. پیگیری قضایی جنایات بین‌المللی: از دادگاه‌های داخلی تا مجامع بین‌المللی
رئیس قوه قضائیه در بخش مهمی از سخنان خود، به اهمیت «فرامین اخیر صادره از ناحیه مقام معظم رهبری خطاب به قوه قضاییه» در خصوص پیگیری و تعقیب جنایتکاران صهیونیستی در محاکم داخلی و خارجی اشاره کرد و آن را «یک اصل و اولویت اساسی» دانست.
۷.۱. تعقیب عناصر صهیونیستی و آمریکایی
ایشان تأکید کرد: «ما عناصر صهیونیستی را بواسطه جنایت‌های‌شان در غزه، لبنان، سوریه و ایران، تعقیب و مجازات می‌کنیم». این نشان‌دهنده یک رویکرد جامع حقوقی و بین‌المللی است که دامنه اقدامات رژیم صهیونیستی را فراتر از مرزهای ایران، در سراسر منطقه در نظر می‌گیرد.
محسنی اژه‌ای به «رویه جاری و ساری» برگزاری دادگاه‌های مربوط به «جنایات رژیم و عناصر آمریکایی علیه ملت ایران» در دستگاه قضایی اشاره کرد. وی اظهار داشت که تاکنون «مبالغ معتنابهی خسارت بواسطه جنایت‌های آمریکا علیه اتباع ایرانی تعیین شده است و رژیم عناصر آمریکایی در دادگاه‌های داخلی ما محکومیت پیدا کرده‌اند». این رویه، بیانگر عزم راسخ ایران برای استیفای حقوق قربانیان تروریسم و تجاوزات خارجی است.
۷.۲. رویکرد نسبت به مجامع بین‌المللی
در خصوص مجامع بین‌المللی، رئیس عدلیه بیان داشت که «از قبل شکایاتی از جانب ما علیه رژیم آمریکا مطرح شده بود و در جنگ تحمیلی اخیر نیز دادستان کل و معاون بین‌الملل قوه قضاییه طی مرقومه‌هایی خطاب به دست‌اندرکاران مجامع ذیربط بین‌المللی، نسبت به جنایات رژیم صهیونی و پشتیبانی آمریکا از این جنایت و در مواردی مباشرت آمریکا در آنها، طرح شکایت کردند».
اما نکته مهم‌تر، نگاه واقع‌بینانه و انتقادی ایشان به مجامع بین‌المللی بود: «البته باید توجه داشت که ما در دادخواهی خود امیدی به مجامع بین‌المللی نداریم، چرا که معتقدیم در طول بیش از یک سال و نیم که از تجاوز به غزه و نسل‌کشی در این باریکه می‌گذرد، مجامع بین‌المللی کوچکترین اقدام مثبت و بازدارنده‌ای را علیه متجاوزین متوحش صهیونیستی انجام نداده‌اند و این مجامع در هنگامه تجاوز به بیمارستان‌ها، زندان‌ها و رسانه‌ها، سکوت اختیار کردند». این اظهارنظر، بیانگر سرخوردگی ایران از عملکرد نهادهای بین‌المللی در قبال جنایات جاری است.
با این وجود، محسنی اژه‌ای تأکید کرد که «با این وجود برای اثبات حقانیت خود، مبادرت به طرح شکایات علیه متجاوزین صهیونی و آمریکایی می‌کنیم؛ البته امیدواریم که یک قاضی مستقل نیز در محاکم بین‌المللی پیدا شود که رأی به محکومیت متجاوزین دهد و ما بتوانیم خسارات خود را از آنها دریافت کنیم». این رویکرد، نشان‌دهنده تلاش ایران برای استفاده از تمامی ظرفیت‌های حقوقی، حتی با وجود عدم اطمینان به نتیجه، به منظور ثبت تاریخی جنایات و ایجاد فشار بین‌المللی است.
۸. مبارزه با فساد: گامی به سوی نقطه مطلوب
رئیس قوه قضائیه در بخش پایانی سخنان خود، به مقوله همیشگی مبارزه با فساد پرداخت.
۸.۱. عزم جدی برای مقابله فراگیر
ایشان با اشاره به تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری از دهه ۷۰ بر مقوله «مقابله همه‌جانبه با فساد و مفسد»، مقابله با فساد را «اقدامی اعتمادزا و انسجام‌بخش» دانست. وی اذعان کرد که «در این فقره هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله داریم» و متعهد شد که «بیشتر و بهتر از گذشته با فساد مقابله کنیم». این اعتراف به وجود فاصله تا نقطه مطلوب و تعهد به بهبود، نشان‌دهنده عزم جدی و رویکرد خودانتقادی در این زمینه است.
۸.۲. الزامات مبارزه جامع و عادلانه با فساد
محسنی اژه‌ای الزامات و مؤلفه‌های مقوله مبارزه با فساد را تبیین کرد:
-
جامعیت: «مقوله مبارزه با فساد نباید منحصر به فساد اقتصادی باشد». هرچند فساد اقتصادی مهم است و ریشه بسیاری از فسادهاست، اما سایر انواع فساد نیز باید مورد توجه قرار گیرند.
-
بدون تبعیض و اغماض: مبارزه با فساد باید «بدون تبعیض و اغماض» باشد.
-
قاطعیت در برخورد با کارگزاران نظام: «مقابله با فسادی که از ناحیه کارگزاران نظام صورت می‌گیرد باید قاطعانه‌تر باشد». این تأکید، به اهمیت صیانت از نظام از درون و جلب اعتماد عمومی اشاره دارد.
-
تمایز بین فساد و خطا: باید «میان فساد و خطا و اشتباه تمییز و تفکیک قائل شویم و به شرایطی که فرد در آن مرتکب فساد یا خطا می‌شود توجه داشته باشیم».
-
فرصت جبران: باید «به فرد فاسد فرصت جبران دهیم». این رویکرد، دلالت بر جنبه تربیتی و اصلاحی در کنار جنبه تنبیهی دارد.
-
علمی و تخصصی بودن: «مبارزه با فساد باید علمی و تخصصی باشد؛ نباید شیوه برخورد با فساد، خود مفسده‌برانگیز باشد». این نقطه، به لزوم اتخاذ رویکردهای مدرن و حرفه‌ای در مبارزه با فساد و پرهیز از اقدامات هیجانی یا غیرکارشناسی تأکید می‌کند.
۹. سند تحول و تعالی قضایی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین
رئیس قوه قضائیه در ادامه، به محورهای مهم نسخه روزآمدشده سند تحول و تعالی قضایی اشاره کرد و مشخصاً مقوله «مرجعیت دستگاه قضایی در تظلم‌خواهی» را برجسته ساخت.
۹.۱. مرجعیت دستگاه قضا در احقاق حق
ایشان بیان داشت: «قوه قضاییه ملجاء تمامی تظلم‌خواهان است؛ ما در رسیدگی‌های خود توجهی نداریم که طرفین دعوا و شکایت وابسته به کدام جناح یا طبقه هستند؛ ما وفق قانون، ادله و اسناد موجود، مبادرت به احقاق حق و صدور رأی می‌کنیم؛ همگان باید احساس کنند که هنگام رجوع به عدلیه، تمام تلاش‌ها معطوف به استفای حق و حقوق آنهاست». این تأکید، بر اصل بی‌طرفی و استقلال قضایی در رسیدگی به دعاوی، صرف‌نظر از جایگاه افراد در ساختار قدرت یا جامعه، دلالت دارد.
۹.۲. ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی
یکی از مهم‌ترین بخش‌های رو به آینده سخنان محسنی اژه‌ای، به اقدامات دستگاه قضایی در بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تکنولوژی هوش مصنوعی در ارائه خدمات قضایی به مردم اختصاص داشت. او اظهار کرد: «امروز بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تکنولوژی هوش مصنوعی برای ما یک الزام و اجبار است، نه یک انتخاب و اختیار». این جمله، نشان‌دهنده درک عمیق از تحولات عصر حاضر و لزوم دیجیتالی شدن خدمات قضایی است.
هدف از این رویکرد، «توسعه و بسط خدمات‌رسانی‌های قضایی و حقوقی» و همچنین «تسهیل این خدمات‌رسانی‌ها» است. ایشان متذکر شد که «فناوری‌های نوین و تکنولوژی هوش مصنوعی دو مقوله‌ی مجزا هستند» و باید در هر دو عرصه «حرکت شتابان» را در پیش گرفت، که این امر «در گروی صرف بودجه و تجهیز امکانات است».
همچنین، رئیس عدلیه به آسیب‌های این حوزه نیز اشاره کرد: «هم فضای سایبر مهم است و هم امنیت فضای سایبر از درجه بالای اهمیت برخوردار است». این توجه به امنیت سایبری، نشان‌دهنده نگاه واقع‌بینانه به چالش‌های پیاده‌سازی فناوری‌های نوین در حوزه قضایی است، به ویژه با توجه به حساسیت اطلاعات و دعاوی حقوقی. ایشان افزود که «ما در سند تحول و تعالی قضایی، بخش مبسوطی را به مقوله‌ی بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تکنولوژی هوش مصنوعی اختصاص داده‌ایم؛ البته اجرائیات این امر در گروی تجهیز اعتباراتی است که در مواردی مربوط به خارج از قوه قضاییه است». این تأکید بر تأمین بودجه، چالش‌های عملیاتی شدن این طرح‌ها را نمایان می‌سازد.
۱۰. چشم‌انداز آینده: پیروزی جبهه حق و زوال دشمنان
در پایان سخنان خود، رئیس دستگاه قضا با قاطعیت تأکید کرد: «قطعاً و مسلماً، دورنمای این نزاع، پیروزی جبهه حق و ایران اسلامی و زوال و اضمحلال سردمداران آمریکایی و صهیونیستی است». این جمله، بیانگر یک اعتقاد راسخ و اطمینان از پیروزی نهایی در یک نبرد ایدئولوژیک و راهبردی است که در بستر تحولات منطقه‌ای و جهانی شکل گرفته است.
نتیجه‌گیری کلی
سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای در مجموع، نمایانگر رویکردی چندوجهی از سوی دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران است. این رویکرد شامل:
-
تحلیل و روایت رسمی از وقایع اخیر (دفاع مقدس ۱۲ روزه) و دستاوردهای آن.
-
تأکید بر وحدت و انسجام ملی به عنوان یک سرمایه استراتژیک و لزوم تقویت آن.
-
قاطعیت در برخورد با عوامل دشمن در داخل، همراه با رعایت اصول عدالت و دادرسی منصفانه.
-
عزم جدی در پیگیری حقوقی جنایات بین‌المللی، حتی با وجود عدم اعتماد به کارایی مجامع بین‌المللی موجود.
-
تعهد به مبارزه فراگیر و بدون تبعیض با فساد، با رویکردی علمی و اصلاح‌گرایانه.
-
برنامه‌ریزی برای تحول دیجیتال در دستگاه قضا و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی برای تسهیل خدمات و افزایش عدالت‌گستری.
این سخنان، در مجموع، پیامی از قدرت، مقاومت، و عزم راسخ ایران در برابر دشمنان خارجی، همراه با تعهد به اصلاحات داخلی و پیشرفت در مسیر عدالت و فناوری را منتقل می‌کند.